Badając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, sąd może dojść do wniosku, że wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony przez wierzyciel niekoniecznie celem ochrony wierzycieli. Celem złożonego wniosku może być np. eliminacja konkurenta z rynku. Czy w tej sytuacji sąd ogłosi upadłość dłużnika? Z jakiego rodzaju reperkusjami musi liczyć się wierzyciel składający wniosek o ogłoszenie upadłości w złej wierze ?
Czynności sąd w przypadku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w złej wierze
W celu unikania sytuacji, w których wierzyciel składa wniosek o ogłoszenie upadłości wiedząc, że nie zachodzą ku temu przesłanki, ustawodawca wprowadził przepis art. 34 prawa upadłościowego. Zgodnie z tym przepisem, w przypadku złożenia przez wierzyciela wniosku w złej wierze:
- sąd ma obowiązek oddalić wniosek oraz
- z urzędu zasądzić od wnioskodawcy na rzecz dłużnika zwrotu kosztów przeprowadzonego postępowania. Przy czym, brak wniosku dłużnika o zasądzenie kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego nie zwalnia sądu z zasądzenia od wnioskodawcy na rzecz dłużnika kosztów.
Dodatkowo, ustawa wskazuje że w przypadku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, sąd może nakazać wierzycielowi złożenie publicznego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.
Chociaż z treści przepisu wprost to nie wynika, sąd orzeka o obowiązku złożenia oświadczenia tylko na wniosek dłużnika. Ponieważ celem oświadczenia jest zneutralizowanie skutków złożonego wniosku o ogłoszenie upadłości, najbardziej zainteresowanym złożeniem oświadczenia będzie sam dłużnik i to on ma prawo do decydowania, czy skutki złożonego w złej wierze wniosku chce niweczyć, czy też nie jest to konieczne, ponieważ żadne negatywne nie wystąpiły. Co do treści i formy oświadczenia, to o tym przesądza sąd. Nie mniej, w naszej ocenie w treści oświadczenia powinno się znaleźć jednoznaczne stwierdzenie, że wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony bez podstawy prawnej.
W doktrynie brak jednolitego stanowisko co do możliwości zaskarżenia postanowienia sądu w przedmiocie nakazania złożenia przez wierzyciela oświadczenia. W naszej ocenie, takie zażalenie przysługuje m.in. dlatego, że jest to postanowienie kończące postępowanie w sprawie wywołanej złożonym wnioskiem o ogłoszenie upadłości.
Warto tu wskazać, że reperkusje wierzyciela nie kończą się na obowiązku złożenia oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Ponieważ, w przypadku oddalenia wniosku wierzyciela o ogłoszenie upadłości złożonego w złej wierze, dłużnikowi, a także osobie trzeciej przysługuje przeciwko wierzycielowi roszczenie o naprawienie szkody.
Zła wiara – dobra wiara
Zanim przedstawimy przykłady na złożenie przez wierzyciela wniosku o ogłoszenie upadłości w złej wierze, kilka uwag proceduralnych.
Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary (art. 7 k.c.). Dla dłużnika, przepis ten oznacza, że to on musi obalić domniemanie dobrej wiary i wykazać, że wierzyciel działał w złej wierze. Tym samym w odpowiedzi na wniosek wierzyciela, dłużnik musi wykazać, że wierzyciel:
- w chwili składania wniosku o ogłoszenie upadłości wiedział o braku podstaw do ogłoszenia upadłości dłużnika lub
- w chwili składania wniosku o ogłoszenie upadłości wprawdzie nie wiedział o braku podstaw do ogłoszenia upadłości dłużnika, ale ze względu na okoliczności sprawy brak wiedzy nie można usprawiedliwić.
Istnienie złej wiary badane jest na dzień złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Poniżej wskazujemy sytuacje w których złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przez wierzyciela może być uznane za złożenie w złej wierze:
- złożenie wniosku w toku postępowania sądowego o zapłatę należności, której istnienie neguje dłużnik,
- złożenie wniosku wobec dłużnika, który wykonuje wymagalne zobowiązanie wobec innych kontrahentów, nie są wobec niego prowadzone postepowania sądowe o zapłatę, nie zostały wobec niego wydane tytuły egzekucyjne, nie toczą się z jego majątku postępowania egzekucyjne,
- wierzyciel przed złożeniem wniosku uniemożliwiła dłużnikowi dokonanie spłaty zobowiązania,
- wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony przez podmiot konkurencyjny dłużnika, w celu wyeliminowani go z rynku.
Autor:
Przemysław Wierzbicki | doradca restrukturyzacyjny
