Każdy menadżer powinien być świadomy, że w związku z pełnieniem funkcji członka zarządu może ponosić odpowiedzialność majątkową, osobistą, karną i podatkową. Poniżej przedstawiamy możliwe podstawy odpowiedzialności członka zarządu.
Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania prywatnoprawne
Podstawą tej odpowiedzialności jest znany art. 299 kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z nim członkowie zarządu spółki odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Jednak, może on uwolnić się od tej odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie:
- zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości lub
- wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo
- wydano postanowienie o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo
- niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo
- wierzyciel nie poniósł szkody pomimo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu lub braku ww. działań.
- gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa a obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.
Co znaczy we właściwym czasie? Tu należy odwołać się do przepisów ustawy prawo upadłościowe. Zgodnie z nimi dłużnik jest obowiązany, zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dnia od dnia w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, czyli dłużnik stał się niewypłacalny (art. 11 i 21 ustawy prawo upadłościowe). O przesłankach upadłości pisaliśmy tutaj.
Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania publicznoprawne
Członkowie zarządu ponoszą również odpowiedzialność za zaległości podatkowe solidarnie i całym swoim majątkiem. Co do zasady, przesłanki odpowiedzialności są analogiczne jak z art. 299 k.s.h. z tym wyjątkiem, że art. 116 ordynacji podatkowej warunkuje odpowiedzialność również gdy egzekucja z majątku spółki jest nawet w części bezskuteczna.
Kolejną przesłanką odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania publicznoprawne, która musi wystąpić łącznie, jest brak:
- wykazania zgłoszenia we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości lub otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego albo zatwierdzenia układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, lub
- wykazania że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez winy członka zarządu,
- wskazania mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.
W ordynacji podatkowej przyjęto domniemanie, zgodnie z którym niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez winy członka zarządu, jeżeli obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał i istniał wyłącznie w czasie, gdy prowadzona była egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa.
Odpowiedzialność karna członków zarządu
Odpowiedzialność karna członka zarządu za nie zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłość pomimo powstania przesłanek uzasadniających zgłoszenie wniosku, przewiduje art. 586 k.s.h.
Przestępstwo to zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia wolności i pozbawienia wolności do roku.
Zaistnienie przesłanki odpowiedzialności karnej, należy rozpatrywać znów przez pryzmat przepisów prawa upadłościowego a dotyczących podstawy ogłoszenia upadłości, tj. niewypłacalności dłużnika.
W praktyce zdarza się, że członkowie zarządu rezygnują ze składania wniosków o ogłoszenie upadłości zakładając, że skoro brak jest środków finansowych na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego to upadłość i tak nie zostanie ogłoszona. Tak to prawda, taka ewentualność istnieje. Jednak z punktu widzenia odpowiedzialności karnej istotne jest niezłożenie przez członka zarządu wniosku o ogłoszenie upadłości gdy zaistniały przesłanki ogłoszenia upadłości a nie nieogłoszenie upadłości z powodu braku środków finansowych na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego.
Dlatego, gdy członek zarządu spółki nie chce ponosić odpowiedzialności karnej z art. 586 k.s.h powinien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości za każdym razem gdy stwierdzi, że przesłanki ogłoszenia upadłości zachodzą. Bez znaczenia jest to czy wniosek ten zostanie rozpoznany pozytywnie czy zostanie oddalony.
Kolejne przepisy regulujące odpowiedzialność karną członków zarządu zostały uregulowane w kodeksie karnym i dotyczą wybiórczej spłaty wierzycieli (art. 300 k.k.) oraz udaremniania zaspokojenia wierzycieli (art. 302 k.k.). I tak, odpowiedzialności karnej podlega członek zarządu, który w przypadku grożącej spółce niewypłacalności lub upadłości:
- udaremnia lub uszczupla zaspokojenie wierzyciela spółki przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki majątku spółki , podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 a jeżeli czynem tym wyrządził szkodę wielu wierzycieli to podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8,
- nie mogąc zaspokoić wszystkich wierzycieli, spłaca lub zabezpiecza tylko niektórych, czym działa na szkodę pozostałych wierzycieli spółki (grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2),
- udziela lub obiecuje udzielić korzyści majątkowej za działanie na szkodę innych wierzycieli w związku z postępowaniem upadłościowym lub zmierzającym do zapobiegnięcia upadłości (pozbawienia wolności do lat 3) .
Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej i zajmowania określonych stanowisk
Na koniec chcielibyśmy poruszyć jeszcze jedną kwestię związaną z odpowiedzialnością członków zarządu. Mowa o orzeczeniu zakazu prowadzenia działalności gospodarczej i zajmowania określonych stanowisk. Może być orzeczony na okres od jednego do dziesięciu lat i może on dotyczyć zakazu:
- prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej
- pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego, członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia osoby.
Odpowiedzialność z art. 373 ustawy prawo upadłościowe ponosi ten, kto z własnej winy :
- będąc do tego zobowiązanym z mocy ustawy, nie złożył w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości albo
- faktycznie zarządzając przedsiębiorstwem dłużnika, istotnie przyczynił się do niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie, albo
- po ogłoszeniu upadłości nie wydał lub nie wskazał majątku, ksiąg rachunkowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, w tym danych w postaci elektronicznej, do których wydania lub wskazania była obowiązana z mocy ustawy, albo
- jako upadły po ogłoszeniu upadłości ukrywał, niszczył lub obciążał majątek wchodzący w skład masy upadłości, albo
- jako upadły w toku postępowania upadłościowego nie wykonał innych obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniał postępowanie.
Autor:
Przemysław Wierzbicki | doradca restrukturyzacyjny
