Ponieważ postępowania upadłościowe ma służyć zaspokojeniu wierzycieli i to w jak najwyższym stopniu, ustawodawca dopuszcza ogłoszenie upadłości niewypłacalnego dłużnika przedsiębiorcy również po jego śmierci.
Śmierć dłużnika
Ustawodawca dopuszcza możliwość ogłoszenia upadłości w razie śmierci niewypłacalnego przedsiębiorcy pod pewnymi warunkami:
- gdy wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony w terminie roku od dnia jego śmierci,
- a po upływie roku od śmierci dłużnika, tylko gdy ustanowiony został zarządu sukcesyjnego ale nie później niż przed dniem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego.
Wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć wierzyciel, zarządca sukcesyjny, a także spadkobierca, oraz małżonek i każde z dzieci lub rodziców zmarłego, chociażby nie dziedziczyli po nim spadku.
Powyższe zasady nie mają zastosowania wobec osób fizycznych – wspólników handlowych spółek osobowych, odpowiadających za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem i partnerów spółki partnerskiej, ponieważ oni nie są przedsiębiorcami.
Podmioty biorące udział w postępowaniu
Ustawodawca dopuszcza do udziału następujące podmioty:
- spadkobierca ale tylko którego prawa zostały stwierdzone prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku, albo
- kurator spadku,
- zarządca sukcesyjny o ile został ustanowiony zarząd sukcesyjny,
- nabywca spadku, jeżeli zbycie spadku nastąpiło przed ogłoszeniem upadłości.
Jeżeli w postępowaniu nie występuje ani spadkobiorca ani kurator spadku ani zarządca sukcesyjny to sąd w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości ustanowi kuratora. Kurator ten działa do chwili zgłoszenia się jednego z ww. podmiotów. Może się zdarzyć, że potrzeba powołania lub zmiany kuratora wystąpi po ogłoszeniu upadłości orzeczenie. Wówczas postanowienie w tym przedmiocie wyda już sędzia-komisarz. Pamiętajmy wniosek o ogłoszenie upadłości rozpoznaje sąd upadłościowy, o którym pisaliśmy tutaj.
Jeszcze istotna uwaga co do zarządu sukcesyjnego. Zasadą jest, że zarząd sukcesyjny wygasa z dniem ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy, nie mniej, ustawodawca osobie, która pełniła funkcję zarządcy sukcesyjnego przyznał prawo złożenia zażalenie na postanowienie o ogłoszeniu upadłości. W przypadku prawomocnego oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, dalszy zarząd na majątkiem będzie sprawowany przez zarządcę sukcesyjnego.
Skład masy upadłości
Do masy upadłości wchodzą:
- aktywa spadku po zmarłym dłużniku,
- aktywa nabyte w okresie zarządu sukcesyjnego, które weszły w skład przedsiębiorstwa w spadku o ile ustanowiony był zarząd sukcesyjny.
Bezskuteczność czynności prawnych
Podobnie jak w innych upadłościach, w przypadku ogłoszenia upadłości niewypłacalnego dłużnika po jego śmierci, stosujemy zasady dotyczące bezskuteczności czynności upadłego, z tym że przepisy art. 127 – 130a p.u. stosuje się do czynności upadłego, które zostały dokonane na sześć miesięcy przed jego śmiercią. Ponadto należy pamiętać o regulacji szczególnej, zgodnie z która bezskuteczne wobec masy upadłości są:
- ustanowienie wykonawcy testamentu, który w przypadku zakończenia postępowania przejmuje od syndyka pozostały majątek spadkowy i wykonuje dalej swoje obowiązki,
- zapisy, czyli zobowiązanie spadkobiercy ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz określonej osoby
- polecenia, czyli zobowiązanie spadkobiercy lub zapisobiercy oznaczonego działania lub zaniechania, nieczyniące nikogo wierzycielem.
A co z niezaspokojonymi wierzytelnościami po zakończeniu postępowania upadłościowego ?
Skutki prawne związane z przyjęciem spadku powstają dopiero po zakończeniu postępowania upadłościowego. Dopiero zatem z chwilą uprawomocnienia się postanowienia kończącego postępowanie upadłościowe wierzyciele spadkodawcy mogą dochodzić swoich roszczeń od spadkobierców.
Przy czym, po zakończeniu albo umorzeniu postępowania upadłościowego wyciąg z zatwierdzonej listy wierzytelności, zawierający oznaczenie wierzytelności oraz sumy na jej poczet otrzymane przez wierzyciela, jest tytułem egzekucyjnym przeciwko spadkobiercy.
Opisywane powyżej kwestie dotyczą ogłoszenia upadłości po śmierci niewypłacalnego przedsiębiorcy i zasad szczególne dotyczące tego postępowania. Natomiast w przypadku śmierci upadłego, tj. śmieci dłużnika już po ogłoszeniu upadłości:
udział w postępowaniu upadłościowym bierze spadkobierca a gdy jest nie znany albo nie wstąpił do postępowania, sędzia-komisarz na wniosek syndyka albo z urzędu ustanowi kuratora. Ustanowienie kuratora traci moc po wstąpieniu do postępowania spadkobiercy upadłego, który wykazał swoje prawa prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku.
Autor:
Przemysław Wierzbicki | doradca restrukturyzacyjny
