Celem postępowań restrukturyzacyjnych jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika poprzez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami. Właściwe działania restrukturyzacyjne pozwalają na kontynuowanie działalności dłużnika, wierzycielom natomiast dają większą szansę na odzyskanie zobowiązań.
Celem restrukturyzacji jest zatem z jednej strony uregulowanie zobowiązań dłużnika, z drugiej zaś – zachowanie jego przedsiębiorstwa. Cecha ta jest zasadniczym elementem odróżniającym restrukturyzację od upadłości.
Praktyka w wielu przypadkach pokazuje, że zachowanie możliwości kontynuowania działalności gospodarczej przez zadłużony podmiot jest rozwiązaniem korzystnym zarówno dla wierzycieli, jak i dla samego dłużnika – a niejednokrotnie także dla wszystkich zainteresowanych jego funkcjonowaniem (np. pracowników czy kontrahentów). Poza tym wieloletnia praktyka stosowania postępowania upadłościowego dowiodła, iż sam fakt rozpoczęcia tej procedury wobec przedsiębiorcy ma dla niego stygmatyzujący charakter, znacząco utrudniający, a w wielu przypadkach wręcz uniemożliwiający dalsze funkcjonowanie na rynku czy rozpoczęcie innego rodzaju działalności.
W sytuacji gdy przedsiębiorca nie jest w stanie określić najlepszego rozwiązania w walce z zadłużeniem swojej firmy warto wskazać, że w przypadku złożenia wniosku restrukturyzacyjnego i wniosku o ogłoszenie upadłości, w pierwszej kolejności rozpoznaje się wniosek restrukturyzacyjny.
Postępowania restrukturyzacyjne prowadzi się z udziałem nadzorcy, którym jest nadzorca układu albo nadzorca sądowy, albo zarządcy.
Rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych.
Ustawa Prawo Restrukturyzacyjne daje niezwykle szerokie możliwości wypracowania rozwiązania trudnej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorcy we współpracy pomiędzy dłużnikiem a wierzycielami. Przy zachowaniu aktywnej postawy uczestników restrukturyzacji mogą oni samodzielnie rozwiązać łączące ich problemy. To zaś pozwala przedsiębiorcy zbudować zaufanie u wierzycieli (przez wykazanie rzeczywistej chęci „oddłużenia się”) i zapewnić kontynuację własnej działalności, uprawnionym natomiast – wynegocjować warunki spłaty wierzytelności nieraz dużo korzystniejsze niż to, co mogliby uzyskać w tradycyjnej upadłości.
Wyróżniamy cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych:
- postępowanie o zatwierdzenie układu
- przyśpieszone postępowanie układowe
- postępowanie układowe
- postępowanie sanacyjne
Niektórzy, obok tych postępowań wymieniają dodatkowo: układ częściowy (o którym napiszemy wkrótce) oraz uproszczone postępowania restrukturyzacyjne (o którym również napiszemy ). My, w niniejszym tekście wskażemy najistotniejsze cechy ww. 4 postępowań.
Postępowanie o zatwierdzenie układu.
Postępowanie o zatwierdzenie układu bez wątpienia stanowi najbardziej odformalizowaną procedurę restrukturyzacyjną. W jego toku dłużnik zachowuje prawo do zarządzania majątkiem.
Istota postępowania o zatwierdzenie układu sprowadza się do pozasądowego głosowania przez wierzycieli nad przedstawionymi im przez dłużnika propozycjami układowymi. Przyjęte przez wierzycieli propozycje układowe w postępowaniu restrukturyzacyjnym tworzą układ z wierzycielami. Dopiero przyjęty układ podlega złożeniu do sądu z wnioskiem o jego zatwierdzenie, co oznacza, że udział sądu w postępowaniu zaczyna się dopiero w momencie złożenia wniosku o zatwierdzenie układu.
To postępowanie restrukturyzacyjne może być prowadzone tylko wówczas gdy suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.
W postępowaniu tym dłużnik ma obowiązek zawrzeć umowę o sprawowanie nadzoru nad przebiegiem postępowania z nadzorcą układu.
Nadzorca układu przystępuje do sporządzenia spisu wierzytelności, spisu wierzytelności spornych oraz wstępnego planu restrukturyzacyjnego.
Po sporządzeniu tych dokumentów, nadzorca układu może dokonać obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego.
Po ustaleniu dnia układowego nadzorca układu zbiera głosy wierzycieli.
Wierzyciele oddają głos za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe.
Od dnia dokonania obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego do dnia prawomocnego umorzenia postępowania w przedmiocie rozpoznania wniosku o zatwierdzenie układu albo zakończenia postępowania o zatwierdzenie układu niedopuszczalne jest wypowiedzenie przez wynajmującego lub wydzierżawiającego umowy najmu lub dzierżawy lokalu lub nieruchomości, w których jest prowadzone przedsiębiorstwo dłużnika, bez zezwolenia rady wierzycieli.
Obwieszczenie o otwarciu postępowania układowego powoduje zawieszenie – z mocy prawa – postępowań egzekucyjnych skierowanych do majątku dłużnika.
Ponadto obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego zamyka możliwość wszczęcia nowych postępowań egzekucyjnych w stosunku do majątku, który stał się masą sanacyjną. Po tej dacie niedopuszczalne jest również wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia na tym majątku.
Przyśpieszone postępowanie układowe.
Umożliwia dłużnikowi zawarcie układu dopiero po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności w uproszczonym trybie. Może być otwarte, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.
Otwarcie tego postępowania nie pozbawia dłużnika wykonywania zarządu nad przedsiębiorstwem, choć na czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu musi on uzyskać zgodę nadzorcy sądowego.
W przeciwieństwie do postępowania o zatwierdzenie układu, o otwarciu przyśpieszonego postępowania układowego orzeka sąd wyznaczając nadzorcę sądowego. To do jego obowiązków należy:
- zawiadomienie wierzycieli o otwarciu postępowania
- sporządzenie i przedłożenie sędziemu komisarzowi planu restrukturyzacyjnego, spisu wierzytelności, spisu wierzytelności spornych.
Następnie, po przedłożeniu sędziemu komisarzowi przez nadzorcę sądowego planu restrukturyzacyjnego, spisu wierzytelności, spisu wierzytelności spornych niezwłocznie wyznaczy on termin zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem.
Istotne jest, że z dniem otwarcia przyśpieszonego postępowania układowego, postępowania egzekucyjne, które dotyczą wierzytelności objętych z mocy prawa układem, ulegają zawieszeniu. Co do egzekucji wierzytelności nieobjętych z mocy prawa układem: mogą one być zawieszone na okres 3 miesięcy jeżeli egzekucja została skierowana do przedmiotu niezbędnego do prowadzenia przedsiębiorstwa. Możliwe jest również uchylenie zajęć dokonanych przed dniem otwarcia postępowania.
Przyśpieszone postępowanie układowe wiąże się z konieczności uiszczenia przez dłużnika zaliczki w wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (w 2022 r. wysokość zaliczki wynosi 5882,99 zł).
Sąd rozpoznaje wniosek o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego na posiedzeniu niejawnym wyłącznie na podstawie dokumentów dołączonych do wniosku w terminie tygodnia od dnia jego złożenia.
Po otwarciu przyspieszonego postępowania układowego dłużnik zobowiązany będzie do udzielania sędziemu-komisarzowi i nadzorcy sądowemu wszelkich potrzebnych wyjaśnień, udostępnienia dokumentów dotyczących jego przedsiębiorstwa i majątku oraz umożliwia nadzorcy sądowemu zapoznanie się z przedsiębiorstwem dłużnika, w szczególności z jego księgami rachunkowymi.
Otwarcie przyspieszonego postępowania układowego nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzyciela postępowań sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych i przed sądami polubownymi w celu dochodzenia wierzytelności podlegających umieszczeniu w spisie wierzytelności.
Postępowanie układowe.
To postępowanie restrukturyzacyjne umożliwia dłużnikowi zawarcie układu ale po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. Spis jest sporządzany wraz z planem restrukturyzacyjnym po otwarciu postępowania przez nadzorcę sądowego wyznaczonego przez sąd. Wierzycielom przysługuje sprzeciw do spisu wierzytelności. Z tego też powodu, postępowanie układowe będzie trwało dłużej niż przyśpieszone postępowanie układowe.
Może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Dodatkowo, we wniosku o otwarcie postępowania układowego, konieczne jest wykazanie, że dłużnik będzie w stanie na bieżąco regulować wszystkie zobowiązania, które powstaną po dniu otwarcia postępowania.
Zasadniczo, także w tym postępowaniu dłużnik zachowuje prawo zarządu swoim przedsiębiorstwem ale na czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu wymagana jest zgoda nadzorcy sądowego.
Dłużnik otrzymuje ochronę przed egzekucjami a nawet możliwe jest wstrzymanie postępowania egzekucyjnego prowadzonego z wniosku wierzyciela rzeczowego. Jeżeli dłużnik nie osiągnie konsensusu z wierzycielem rzeczowym w terminie 3 miesięcy, egzekucja może być kontynuowana ale tylko do przedmiotu zabezpieczenia.
Istotnym jest, że we wniosku o otwarcie postępowania układowego dłużnik powinien uprawdopodobnić zdolność do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania układowego i zobowiązań powstałych po dniu jego otwarcia. W postępowaniu o otwarcie postępowania układowego sąd może zabezpieczyć majątek dłużnika przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego.
W terminie trzydziestu dni od dnia otwarcia postępowania układowego nadzorca sądowy ustala skład masy układowej na podstawie wpisów w księgach dłużnika oraz dokumentów bezspornych. Ponadto w tym terminie nadzorca sądowy sporządza i składa sędziemu-komisarzowi plan restrukturyzacyjny uwzględniający propozycje restrukturyzacji przedstawione przez dłużnika oraz spis wierzytelności.
Sędzia-komisarz niezwłocznie po złożeniu planu restrukturyzacyjnego oraz zatwierdzeniu spisu wierzytelności wyznacza termin zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem.
Otwarcie postępowania układowego nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzyciela postępowań sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych i przed sądami polubownymi w celu dochodzenia wierzytelności podlegających umieszczeniu w spisie wierzytelności.
Postępowanie sanacyjne.
Jest najbardziej sformalizowanym postępowaniem restrukturyzacyjnym, w którym zawarcie układu i przeprowadzenie działań sanacyjnych jest możliwe po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności.
A czym są te działania sanacyjne ? Ustawa stanowi, że są to czynności prawne i faktyczne, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i mają na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją. Będzie to np. zwolnienia pracowników, sprzedaż niektórych przedmiotów, wypowiedzenie niektórych umów.
W postępowaniu bez znaczenia jest ilość wierzytelności spornych. Co więcej, jest to jedyne postępowanie restrukturyzacyjne, które może być otwarte również na wniosek wierzyciela.
Postępowanie restrukturyzacyjne sanacyjne daje najpełniejszą ochronę przed egzekucjami w tym również egzekucją wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo i wierzytelności pozaukłdowych. Możliwe jest również uchylenie zajęcia dokonanego przed dniem otwarcia postępowania o ile jest to konieczne do dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa.
Zasadą jest że, dłużnik jest pozbawiony zarządu majątkiem. Natomiast w drodze wyjątku od tej zasady, możliwe jest wykonywanie zarządu przez dłużnika lub jego reprezentantów, jeżeli ich osobisty udział jest uzasadniony skutecznym przeprowadzeniem postępowania restrukturyzacyjnego sanacyjnego. Oprócz utraty zarządu majątkiem dłużnik zobowiązany jest do wskazania i wydania zarządcy całego swojego majątku oraz wydania dokumentów dotyczących jego działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności ksiąg rachunkowych czy innych ewidencji prowadzonych dla celów podatkowych i korespondencję.
Otwarcie postępowania sanacyjnego nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzyciela postępowań sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych i przed sądami polubownymi w celu dochodzenia wierzytelności podlegających umieszczeniu w spisie wierzytelności.
Postępowanie egzekucyjne skierowane do majątku dłużnika wchodzącego w skład masy sanacyjnej wszczęte przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem otwarcia postępowania. Skierowanie egzekucji do majątku dłużnika wchodzącego w skład masy sanacyjnej oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia na tym majątku jest niedopuszczalne po dniu otwarcia postępowania sanacyjnego.
W postępowaniu sanacyjnym zarządca w porozumieniu z dłużnikiem składa sędziemu-komisarzowi plan restrukturyzacyjny w terminie trzydziestu dni od dnia otwarcia tego postępowania restrukturyzacyjnego. Sędzia-komisarz wydaje postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia planu restrukturyzacyjnego po uzyskaniu opinii rady wierzycieli. Następnie, zarządca realizuje plan restrukturyzacyjny po zatwierdzeniu przez sędziego-komisarza.
Sędzia-komisarz zwołuje zgromadzenie wierzycieli w celu głosowania nad układem niezwłocznie po zrealizowaniu całości lub części planu restrukturyzacyjnego przewidzianej do wykonania w toku postępowania sanacyjnego, nie później jednak niż przed upływem dwunastu miesięcy od dnia otwarcia postępowania sanacyjnego.
Postępowanie restrukturyzacyjne zostaje zakończone z dniem uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu układu albo o odmowie zatwierdzenia układu.
Autor:
Przemysław Wierzbicki | doradca restrukturyzacyjny